Historia Straży Miejskiej

Straż Miejska jest stosunkowo nową, dynamicznie rozwijającą się w Polsce umundurowaną formacją o cechach paramilitarnych, nawiązującą do tradycji okresu międzywojennego. Historia zna wiele tego typu formacji. Ich przykładem, i to nie najwcześniejszym, była utworzona w 1916 roku w miastach byłego Królestwa Polskiego Milicja Miejska. Jej podstawowym zadaniem było utrzymanie porządku na ulicach. W jej gestii znajdowały się również sprawy dotyczące stanu sanitarnego, kwestie przemysłowe, handlowe i budowlane. Członkowie Milicji byli pracownikami zawodowymi, opłacanymi z funduszy samorządowych, jednolicie umundurowanymi i uzbrojonymi w broń białą.

Nie ulega wątpliwości, że obecnie, wspólnota terytorialna do dobrego funkcjonowania i rozwijania się, wymaga przede wszystkim poczucia bycia gospodarzem na swoim terenie. Zadaniem prawodawcy powinno być umiejętne, "kontrolowane" wykorzystanie możliwości samych wspólnot do tworzenia instytucji je chroniących, stanowiących zarazem formę wspomagania policji w jej zadaniach. Udział samorządu terytorialnego w utrzymaniu ładu i porządku publicznego realizowany jest poprzez możliwość tworzenia w drodze odpowiedniego rozstrzygnięcia władz gminnych - straży gminnych (miejskich). Podstawowym walorem straży gminnej jest szczególna znajomość potrzeb występujących na danym terenie, mieszkańców, miejsc, sytuacji mogących stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.
W okresie transformacji społeczno - ustrojowej możliwość taką stworzyła ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji. Artykuł 23 ustęp 1 cytowanej ustawy mówił, iż cyt.: "burmistrzowie i prezydenci miast mogą w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych tworzyć umundurowane straże miejskie". W artykule 24 cytowanej ustawy określono zaś, iż zakres zadań, obowiązków i uprawnień straży miejskich określi statut nadany ( w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych) przez burmistrza lub prezydenta miasta. Ten stan prawny utrzymywał się do roku 1997, kiedy to Sejm RP uchwalił ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych. Ustawa ta wprowadziła wiele istotnych zmian w funkcjonowaniu straży. Przede wszystkim ujednoliciła zakresy zadań, uprawnień i obowiązków straży gminnych (miejskich), wprowadziła jednolite umundurowanie, dystynkcje oraz wzory legitymacji służbowych. Powyższe regulacje prawne spowodowały ugruntowanie pozycji straży miejskich w strukturach samorządowych, szczególnie, że formacji tej powierzono szereg istotnych dla społeczności lokalnej zadań, które wymienione zostały w artykule 11 cytowanej powyżej ustawy.

Do zadań straży należy w szczególności:

• ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych;
• czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym;
• współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń;
• zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia;
• ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej;
• współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych;
• doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób;
• informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;
• konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy;

Oczywiście realizacja tak szerokiego katalogu zadań wymaga posiadania odpowiednich uprawnień.

Cytowana powyżej ustawa precyzuje również zakres uprawnień jakie przysługują funkcjonariuszom straży w czasie wykonywania obowiązków służbowych. Należą do nich:

• udzielanie pouczeń,
• legitymowanie osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
• ujęcie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłoczne doprowadzenie do najbliższej jednostki Policji,
• nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
• dokonywanie czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżanie przed sądem i wnoszenie środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonych w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,
• usuwanie pojazdów i ich unieruchamianie przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym,
• wydawanie poleceń,
• żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
• zwracanie się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji,
• obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych.

Straż Miejska Miasta Wałbrzycha

Straż Miejska w Wałbrzychu została powołana do życia w dniu 15 marca 1991 roku jako trzecia tego typu jednostka w Polsce (po Poznaniu i Warszawie). Początkowo liczyła 25 funkcjonariuszy, jednak w związku z potrzebą realizacji licznych zadań o charakterze administracyjno - porządkowym, już w roku powstania, zwiększyła swój stan osobowy do 32, a w kolejnych latach do 48 funkcjonariuszy. W związku z faktem, że Wałbrzyska Straż Miejska znajduje się w strukturach organizacyjnych urzędu miejskiego, finansowana jest z budżetu gminy i podlega bezpośrednio prezydentowi miasta, jest jednostką realizującą w sposób pełny aktualne potrzeby gminy oraz społeczności lokalnej.