AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA

W latach 2014-2020 Aglomerację Wałbrzyską tworzyły 22 gminy. Podstawą utworzenia Aglomeracji Wałbrzyskiej było przyjęcie Deklaracji Wałbrzyskiej wyznaczającej działania zmierzające do nadania stosownej rangi niniejszemu obszarowi i aktywizacji społeczno-gospodarczej Aglomeracji. Utworzenie Aglomeracji Wałbrzyskiej miało na celu zintensyfikowanie wspólnych działań dla zapewnienia warunków trwałego rozwoju na całym obszarze Aglomeracji oraz podjęcie przez tworzące ją gminy wyzwania związanego z realizacją instrumentu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT AW) w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020. Zakres zadań przyjętych przez Aglomerację jest bezprecedensowy, bowiem jako jedyny związek ZIT w Polsce, AW przyjęła na siebie realizację zadań Instytucji Pośredniczącej w pełnym zakresie, tj. począwszy od ogłaszania naborów wniosków o dofinansowanie, poprzez ich ocenę, wybór, podpisywanie umów  o realizacje projektów, rozliczenie i kontrolę realizacji. Wysiłek włożony w realizację ZIT AW został wielokrotnie doceniony, także przez administrację Unii Europejskiej, przede wszystkim za zbudowanie lokalnego potencjału, zespołu osób, przeszkolenie ich i wyposażenie w kompetencje do zarządzania procesem wdrażania^[1] Strategia rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej uznana została m.in. za dobry przykład wielopoziomowego sprawowania rządów w Europie i jako taka ujęta we wrześniu 2020 r. w Podręczniku strategii zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich Wspólnego Centrum Badań (JRC)^[2]. W oparciu o pozytywne doświadczenia i jak najlepsze rezultaty realizowanego w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020 instrumentu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej , w 2020 r. gminy AW, przekonane o potrzebie utrzymania zapoczątkowanych w roku 2013 wspólnych działań, złożyły deklarację kontynuowania realizacji ZIT na obszarze Aglomeracji Wałbrzyskiej.

Powiększenie wałbrzyskiego obszaru funkcjonalnego związanego z nowa perspektywą 2021-2027

22 MAJA 2020 r. została podpisana nowa Deklaracja o współpracy w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Aglomeracji Wałbrzyskiej w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027. Do grona członków ZIT AW dołączyło 6 nowych samorządów – 5 gmin z obszaru powiatu jaworskiego (Gmina Bolków przystąpiła na mocy deklaracji do ZIT AJ), oraz Gmina Radków z powiatu kłodzkiego. Grono członków AW powiększyło się w ten sposób do 28 gmin: Boguszów-Gorce, Czarny Bór, Dobromierz, Głuszyca, Jaworzyna Śląska, Jedlina-Zdrój, Miasto Kamienna Góra, Gmina Kamienna Góra, Lubawka, Marcinowice, Mieroszów, Miasto Nowa Ruda, Gmina Nowa Ruda, Stare Bogaczowice, Strzegom, Szczawno-Zdrój, Świebodzice, Gmina Miasto Świdnica, Gmina Świdnica, Walim, Wałbrzych, Żarów, Miasto Jawor, Mściwojów, Męcinka, Paszowice, Wądroże Wielskie, Radków.

AGLOMERACJA WAŁBRZYSKA zwiększyła w ten sposób swoją powierzchnię do 2 316 km2 - to jest 11,6% obszaru Dolnego Śląska i liczy 448 328  mieszkańców - to jest 15,45% potencjału ludnościowego Dolnego Śląska.

                                 Rys.1 Obszar Aglomeracji Wałbrzyskiej (Wałbrzyski Obszar Funkcjonalny).

W nadchodzącej perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2021-2027, zgodnie z zapisami art. 23 projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz zarządzania granicami i Wiz warunkiem realizacji instrumentów terytorialnych jest opracowanie właściwego dla wybranej formy współpracy, tj. strategii terytorialnych lub planu działań wraz z listami projektów planowanych do dofinansowania.

Jednocześnie, zgodnie z Deklaracją podjętą 22 maja 2020 r. Sygnatariusze zobowiązali się do współpracy przy wdrażaniu instrumentu ZIT Aglomeracji Wałbrzyskiej w perspektywie 2021-2027 oraz do opracowania planu działań ZIT AW jako dokumentu spełniającego wszystkie wymogi w zakresie możliwości finansowania w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego 3 Województwa Dolnośląskiego 2021-2027 oraz zgodnego z dokumentami programowymi, który zawierał będzie wymagane elementy, tj.:

• syntezę diagnozy obszaru realizacji ZIT AW wraz z analizą problemów, potrzeb i potencjałów rozwojowych;
• cele, jakie mają być zrealizowane w ramach ZIT AW, ze wskazaniem wykorzystanego podejścia zintegrowanego, oczekiwanych wskaźników rezultatu i produktu powiązane z realizacją właściwego programu operacyjnego;
• listę projektów wraz z informacją na temat sposobu ich wskazania oraz powiązania z innymi projektami;
• źródła jego finansowania;
• warunki i procedury obowiązujące w realizacji planu działań ZIT AW;
• opis procesu zaangażowania partnerów społeczno-gospodarczych oraz właściwe podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, podmioty działające na rzecz ochrony środowiska oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie włączenia społecznego, praw podstawowych, praw osób niepełnosprawnych, równości płci i niedyskryminacji w pracach nad przygotowaniem i wdrażaniem planu działań ZIT AW oraz sprawozdanie z jego konsultacji społecznych

We wrześniu 2020 r. IPAW w porozumieniu z członkami ZIT AW rozpoczęła prace nad założeniami do planu który ma wyznaczać główne kierunki działań i wskazywać kluczowe projekty służące realizacji wyzwań stojących przed AW. W pracach nad planem uwzględniono podejście terytorialne w obszarze funkcjonalnym aglomeracji:

1. przeprowadzenie analizy wyzwań, potrzeb i potencjału obszaru funkcjonalnego – bardziej skuteczna i trafna interwencja publiczna ze względu na lepszą identyfikację potrzeb;
2. tworzenie strategicznych podstaw rozwoju obszaru funkcjonalnego – zwiększenie wpływu  na kształt i sposób realizacji wspieranych działań;
3. przygotowanie zintegrowanych projektów kompleksowo odpowiadających na potrzeby obszaru funkcjonalnego -  unikanie powielania przedsięwzięć, osiągnięcie efektu skali przy realizacji wspólnych przedsięwzięć;
4. wdrażanie partnerskiego modelu współpracy na obszarze AW (procedury wspólnego programowania i zarządzania), model wdrażania sprawdził się w obecnej perspektywie finansowej ( dobra praktyka ZIT AW w okresie 2014-2020 w ocenie MIiR oraz KE);
5. planowana forma prawna ZIT AW: porozumienie międzygminne.

Analiza problemów i potrzeb rozwojowych powiększonego obszaru funkcjonalnego AW^[1]

W celu zidentyfikowania potrzeb AW na kolejną perspektywę finansową Unii Europejskiej, tj. lata 2021-2027, przeprowadzona została szczegółowa identyfikacja problemów oraz potencjału Aglomeracji Wałbrzyskiej w sterze gospodarczej, społecznej oraz przestrzennej.

W pracach nad zarysem planu ZIT AW na lata 2021-2027 analizowano:

1. dane statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego,
2. realizację ZIT AW w latach 2014-2020  w oparciu o analizę konkursów ogłoszonych przez Instytucję Pośredniczącą Aglomeracji Wałbrzyskiej,
3. zapisy Projektu Umowy Partnerstwa dla realizacji polityki spójności 2021-2027 w Polsce,
4. porównanie sytuacji społeczno-gospodarczej 28 gmin AW w latach 2012 -2018,
5. dokumenty strategiczne gmin AW m.in programy rewitalizacji, plany gospodarki niskoemisyjnej, opracowania branżowe,
6. Strategię Rozwoju Sudety 2030.

Diagnoza AW objęła również problemy związane z sytuacją Subregionu Wałbrzyskiego jako regionu pogórniczego, w którym restrukturyzacja gospodarki została agresywnie przeprowadzona bez programów osłonowych, a także problemy rozwojowe miast średnich (w tym tracących funkcje społeczno – gospodarcze) zdiagnozowane na podstawie dokumentu „Delimitacja Miast Średnich Tracących Funkcje Społeczno-Gospodarcze”-  Opracowanego dla potrzeb Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju przez Przemysława Śleszyńskiego z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Przeprowadzenie analizy wymienionych wyżej dokumentów było podstawą do sformułowania zarysu potencjałów (już osiągniętych zmian w rozwoju lokalnym Aglomeracji) oraz zdiagnozowanych deficytów rozwojowych i oczekiwanych kierunków wsparcia. Są one zbieżne z wynikami analiz dokonanych w przygotowanych już dokumentach strategicznych obejmujących obszar Aglomeracji Wałbrzyskiej, jak Strategia Rozwoju Aglomeracji Wałbrzyskiej z perspektywą do 2030r. oraz Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego południowej i zachodniej części województwa dolnośląskiego na lata 2020–2030, obejmująca swoim zasięgiem subregiony wałbrzyski i jeleniogórski (NUTS 3) – Strategia Rozwoju Sudety 2030.